مدیریت هوشمند ساختمان
در کشور ما، مصرف انرژی در ساختمانها حدود ۴۰% از کل انرژی مصرفی کشور را به خود اختصاص میدهد که در مقایسه با سایر بخشهای مصرف كننده انرژی، سهم قابل ملاحظه ای است. در این میان، در بین مولفه های مصرف انرژی در ساختمان، سیستمهای گرمایشی که عمدتا از سوختهای فسیلی استفاده میکنند، از جمله مصرف کنندگان عمده انرژی میباشند؛ به طوریکه ۷۰% از گاز طبیعی مصرفی، صرف گرمایش و ٤٠% از انرژي الكتريكي صرف ايجاد سرمايش در ساختمانها میشود. توجه به عوامل گوناگونی که در میزان مصرف انرژی در فرایند گرمایش ساختمان تاثیر گذارند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. استفاده از سیستمBMS+ و هوشمند سازی ساختمان بیش از ۴۰% مصرف انرژی در ساختمان را کاهش داده و در بالابردن سطح کیفی و اقتصادی زندگی موثر است. برخلاف نظر عموم كه استفاده از سيستم های هوشمند را هزينه ای اضافي در ساختمان میدانند، اين سيستم ها در بسياري از بخشها تا ٢٠% از هزينه های اجرايي تاسيسات و تا ٨٠% از هزينه های جاری ساختمان را تقليل خواهند داد. بنابراين استفاده از اين شبكه های زير ساخت هوشمند و تجهیزات مربوطه آن، در بلند مدت سرمايه گذاري ارزشمندی براي سودآوری، كاهش هزينههاي جاري و در نتیجه بازگشت سرمايه اوليه به شمار ميروند. راهکارهای سيستمهاي هوشمند و BMS+ تنها به بخش تاسيسات خلاصه نمیشود، بلکه تمامي بخشهاي مصرف كننده انرژی را در بر میگیرد و برای آنها، راهحلهاي هوشمند و خلاقانه طراحي کرده است.
سیستم مدیریت ساختمان (Building Management System – BMS) یکی از جمله روشهای نوین مدیریت ساختمان است که هدف آن کاهش هزینههای جاری با استفاده بهینه از تکنولوژی و به کارگیری فناوری ارتباطات و رایانه میباشد. شرکتهای گوناگون اسامی مختلفی را برای این سیستم مدیریتی انتخاب کردهاند. در بسیاری موارد آن را سیستم مدیریت هوشمند (Intelligent Building System – IBS) و یا سیستم مدیریت ساختمان (BMS) مینامند. سیستمهای BMS که بیشتر به مقولههای تاسیساتی ساختمان توجه دارند با بخشهای مدیریتی دیگری همچون سیستم مدیریت انرژی(Energy Management System – EMS)، سیستم مدیریت نور (Lighting Management System – LMS) و بسیاری از قسمتهای مدیریتی دیگر تکمیل میگردند. فرهنگ و لزوم استفاده از سیستمهای BMS در ساختمانها، بیش از دو دهه است که توجه دنیا را به خود جلب کرده است و امروزه ارزش بالای انرژی و اهمیت مصرف بهینه آن و بالا بردن راندمان کاری و بازده تجهیزات رفاهی ساختمان، سبب شده تا این سیستمهای مدیریتی از اهمیت و جایگاهی خاص برخوردار شوند که هر ساله روشها و تجهیزات نوینی برای افزایش سطح کیفی خدمات و تنوع سرویسهای آنها طراحی و ارائه میگردند.
از مهمترین مزایای سیستم BMS+، کاهش هزینه های مصرف انرژی و کاربرد بهینه آن است كه در مدت زمان کوتاهی، علاوه بر خدمات مناسبتر نسبت به روشهای قدیمی، کلیه هزینههای طراحی و اجرای آن را نیز جبران خواهد کرد. بنابراین، انتخاب مناسب سرویسهای BMS+یکی از راههای سرمایه گذاری برای افزایش کاربری و در عین حال رفاه ساکنین ساختمان به شمار میرود.
شبکه های زیرساخت و زیرسیستم های BMS+ از انعطاف پذیری بالایی برخوردار هستند و میتوان به راحتی آنها را با نیازها و کاراییهای مختلف منطبق ساخت. به روز رسانی و توسعه آنها نیز به دلیل ماژولار بودن سیستم به راحتی امکانپذیر میباشد. همچنین امکان تغییر در نحوه عملکرد، برنامه ریزی و مدیریت آنها با توجه به درخواست کارفرما نیز میسر میباشد. تغییرات لازم در چگونگی کارکرد تجهیزات رفاهی ساختمان به طور اتوماتیک و بر اساس متغییرهای محیطی صورت میپذیرد.
کنترل سیستمهای تاسیسات سنتی به دلیل استفاده از نیروی انسانی با ضریب خطای بالا و یا عدم دقت کافی، فراموشی و در نظر نگرفتن فاکتورهای مختلف برای اعمال دستورات لازم، یکی از عوامل افزایش هزینهها و کاهش رضایت از کارکرد آن به شمار میرود؛ بنابراین بهترین راه، استفاده از سیستم BMS+ برای مدیریت و سازماندهی ساختمان است، که علاوه بر کاهش نیاز به نیروی انسانی، مدیریت و کنترل لحظه به لحظه تمام فعالیتها و عملکردهای سیستم را زیر نظر دارد و با توجه به پارامترهای تعریف شده، اعمال نظر خواهد کرد. این سیستم با توجه به فصول سال و تغییر شرایط محیطی، تاسیسات مورد نیاز را راهاندازی کرده، از صحت عملکرد آنها برای ارائه سرویس مطمئن شده و در صورت بروز هرگونه مشکل در سیستم، مسئول مربوطه را مطلع خواهد کرد.
BMS+ برای مدیریت دقیق خود نیاز به شبکههای زیر ساخت دارد تا به وسیله آنها، و از طریق سنسورها و پانل های ورود اطلاعات، متغییرهای محیطی را شناسایی کرده و از نیازهای کاربران مطلع شود. سپس با تطبیق دادههای ورودی و تنظیمات اعمال شده، برای تامین شرایط محیطی ایدهآل، دستورات لازم را به بخش های مورد نظر ارسال نماید. با توجه به قابلیت دریافت دائم اطلاعات از محیط، این سیستم میتواند دادههای آماری و جداول کارآمدی را برای افزایش راندمان و کاهش هزینه های جاری و مصرف سوخت اعمال نمايد. به طور مثال استفاده از سنسورهای آلودگی در داخل و خارج ساختمان این امکان را فراهم میکند تا در مواقعی که هوای خارج ساختمان پاکیزه است، با باز کردن پنجرهها و یا انتقال از طریق هواکشها، آن را برای استفاده ساکنین جایگزین هوای داخلی نماید. در این صورت در میزان کارکرد ساعتی سیستم تهویه، برق مصرفی و دیگر بخشهای مربوطه صرفه جویی خواهد شد.
با وضع برخی قوانین و مقررات برای تجهیزات، میتوان کاربری سیستم را تا حد زیادی افزایش داد و در مصرف انرژی به میزان قابل توجهی صرفه جویی کرد. به طور مثال میتوان برای ساختمانهای اداری و دولتی، تامین دمای مورد نیاز را به صورتی تنظیم کرد که در ساعات تعطیلی، تاسیسات در حال خاموش آماده به کار (Standby) بوده و سیستم چند ساعت قبل از ورود پرسنل به اداره روشن، و دمای مورد نظر را تامین کند. با توجه به بالا رفتن هزینه های انرژی و سوخت، و اهمیت آن در سالهای اخیر، استفاده به موقع و بجا از منابع انرژی، تاثیرات بسزایی در کاهش هزینه ها خواهد داشت. به طور مثال در تابستان که مصرف گاز نسبت به زمستان کمتر است، استفاده از گاز طبیعی به جای انرژی برق، برای تامین برودت ساختمان، در کاهش هزینه های جاری بسیار موثر است.
برخی از مزایای استفاده از سیستمهای BMS+:
- کاهش و بهینه سازی مصرف انرژی
- استفاده بجا از منابع انرژی در جهت کاهش هزینههای جاری
- کاهش هزینه های شارژ ، بالابردن راندمان و بازده تجهیزات
- کنترل مرکزی و متمرکز بر روی خدمات رفاهی ساختمان
- تلفیق سیستمهای BMS+ با یکدیگر، برای افزایش کاربری
- کاهش نیروی انسانی و خطاهای ناشی از عملکرد آنها
- افزایش عمر مفید تجهیزات به کار رفته در ساختمان
- افزایش امنیت و ایمنی
- تنظیمات اتوماتیک بر اساس تغییر شرایط محیطی
- افزایش سطح رفاه و آسایش ساکنین
- کاهش هزینه ها و سود آوری سیستم برای ساختمان
امروزه مدیریت و انجام تنظیمات سیستمهای BMS+به راحتی امکانپذیر است و مسئول این سیستمها، از هر نقطه دنیا، میتواند از طریق اینترنت، با اتصال به سرویس دهنده های موجود در ساختمان، تمام بخشهای مورد نظر را مدیریت و نظارت نماید.
مزایای استفاده از سیستمهای BMS+ بسیار گسترده و متنوع بوده و براساس کاربری ساختمان و نیاز کارفرما تعریف و ارائه میگردد. به همین دلیل وجود طرح و تجهیزات ثابت برای تمامی پروژهها، به صرفه و هوشمندانه نیست؛ بنابراین برای کاهش هزینه ها و افزایش راندمان کاری، طی کردن روند طراحی و پیاده سازی سیستمهای مدیریت ساختمان ضروری است.
ساختار کلی طراحی و پیاده سازی سیستمهای مدیریت ساختمان
بنای کلی این سیستمها بر اساس شبکه های زیرساخت میباشد. سطح هوشمند سازی یک ساختمان میتواند بسته به نیاز و نوع کاربری آن متغییر باشد و بر این اساس، نیاز به یک یا چندین شبکه زیر ساخت وجود خواهد داشت. شبکه های زیر ساخت به طور کاملا مستقل عمل میکنند و جدا از یکدیگر طراحی و اجرا میشوند. هر شبکه برای تامین گروهی از نیازهای ساختمان که به واسطه تجهیزات به کار رفته بر روی آن زیرساخت مهیا میگردد، طراحی و اجرا میشود. پس هرکدام از آنها وظیفه ای منحصر به فرد را عهده دار میشوند. اما از آنجایی که در هر سازه بیش از یک شبکه استفاده شده است، شبکه ها و تجهیزات آنها به واسطه سیستمهای هماهنگ کننده مرکزی به یکدیگر متصل میشوند و علاوه بر کنترل مرکزی و یکپارچه بر روی سیستم، خدمات متنوعی را نیز ارائه میکنند. به طور مثال در صورتی که سیستم کنترل تردد با سیستم آسانسور هماهنگ باشد، هر زمان که اتومبیل شما وارد پارکینگ شود، آسانسور برای انتقالتان از پارکینگ به طبقه مورد نظر منتظر خواهد شد. آسانسور با استفاده از اطلاعات شبکه کنترل تردد، محل و طبقه پارکینگ شما را دریافت کرده و منتظر ورودتان میماند.
شبکه های زیرساخت و تجهیزات متعلق به آنها با پروتکلهای مختلفی کار میکنند. استفاده از پروتکلهای استاندارد شده، امکان گسترش، سازمان دهی و مدیریت زیرساختها را آسان کرده و در کاهش هزینه ها نیز موثر است. انتخاب محصول و تجهیزات مناسب با کاربری ساختمان، با در نظر گرفتن خدماتی که در آینده به آنها نیاز میباشد، صورت میپذیرد.
به طور کلی، مراحل طراحی تا اجرای سیستمهای مدیریتی ساختمان، شامل مراحل زیر میباشد:
-
شروع پروژه
-
بررسی و تکمیل اطلاعات اولیه
-
تحلیل دادهها، ارائه طرح پیشنهادی و خدمات مشاورهایی
-
زمان بندی پروژه و ارائه طرح فنی
-
فازهای اجرایی پروژه
-
تست، بهره برداری و تحویل پروژه
-
خدمات پشتیبانی و نگهداری
معرفی خدمات هوشمندسازی ساختمان
خدماتی که در هر گروه دسته بندی شدهاند از قابلیت مدیریت یکپارچه و ایجاد هماهنگی با سرویسهای دیگر بر خوردار هستند. تمامی سرویسهای “BMS” برای استفاده در ساختمانها معرفی شدهاند و امکان پیکربندی و انطباق با سرویسهای “Home Solution”را برای بالا بردن راندمان و کاربری سرویسهای خانگی هوشمند دارا میباشند. سیستمهای BMS به دلیل نحوه کنترل و مدیریت متمرکز آنها که بیشتر برای مکانهای عمومی تعریف شدهاند، از انعطاف پذیری لازم برای پاسخگویی به درخواستهای متنوع کاربران خانگی برخوردار نخواهند بود. به همین دلیل، امکان ایجاد هماهنگی و برقراری ارتباط بین سیستمهای“Home Solution” و“BMS”، علاوه بر ایجاد صدها سرویس رفاهی و خدماتی جدید، مزایای دیگری را نیز به همراه خواهد داشت.
سیستم مدیریت انرژی (Energy Management System – EMS)
مدیریت انرژی از نکات اساسی و حیاتی در BMS+ به شمار میرود. در یک ساختمان هوشمند، کاربران و مصرف کنندگان انرژی برق، هیچگاه متوجه قطع و بروز نوسانات ناشی از آن نخواهند شد؛ چرا که این بناها از سرویسها و تجهیزات هوشمندEMS استفاده میکنند. تامین نیرو، کنترل مدیریت بین منابع تامین کننده نیرو و تثبیت جریان، از جمله وظایفی است که سیستم مدیریت انرژی (EMS) به واسطه زیر سیستمهای خود برعهده دارد.
- شبکه زیر ساخت برق فشار قوی
- شبکه زیر ساخت برق کم فشار
- تامین روشنایی مکانهای عمومی
- تثبیت جریان با کمک منابع کمکی
- مدیریت یکپارچه EMS
- عایق بندی
- انرژی های سبز
به طور ميانگين ۸٠% از تجهيزات ساختماني با استفاده از انرژي الكتريكي كار ميكنند كه بخشي از آنها از اهميت بيشتري برخوردار هستند. سيستم تامين روشنايي، سيستم تهويه و همچنین تجهيزات حساس و هوشمند به كار رفته در ساختمان، جزو نقاط پراهميت به شمار میروند. تامين و مديريت نيرو و حفاظت از تجهيزات الكتريكي باعث جلوگيري از بروز خسارات ناشي از نوسانات و قطعي برق بر روی تجهیزات برقی ميگردد. به طور مثال به برخی از مزاياي اين سرويس ميتوان اشاره كرد:
- كاهش هزينه هاي مصرف انرژي الكتريكي
- مديريت و كنترل انرژي الكتريكي مصرفي
- مديريت و كنترل ميزان مصرف براي هر واحد/ بخش
- حذف خسارات ناشي از نوسانات و قطع برق بر روي تجهيزات الكتريكي
- انتخاب منابع تامين نيروي الكتريكي با توجه به نوع و ساعات مصرف
- جايگزيني منبع مناسب تامين نيرو در زمان قطع برق بدون ايجاد وقفه
- قابلیت اتصال به دیگر شبکه های زیرساخت هوشمند
- استفاده از سنسورهای تشخیص حرکت برای کاهش مصرف انرژی روشنایی
- استفاده از کارتهای هوشمند جهت تعیین میزان و مسیر روشنایی پارکینگ
- تنظیم میزان نوردهی با توجه به نور طبیعی موجود در ساختمان و در نتیجه کاهش مصرف
منابع تامین روشنایی در صورت عدم انتخاب صحیح و کاربری نامناسب میتوانند میزان قابل ملاحظهای از انرژی را هدر دهند؛ بنابراین توجه به این نکته در کاهش مصرف انرژی، امری اساسی تلقی می گردد. استفاده از انرژی خورشیدی برای تامین نیرو، لامپهای کم مصرف خنک و لامپهای سبز و سنسورهای تشخیص حرکت از مواردی است که برای تامین و مدیریت روشنایی توصیه میشوند. تجهیزات کنترل روشنایی و دیگر زیرساختهای شبکه EMS با سیستم کنترل مرکزی هدایت و مدیریت میشوند. استفاده از انرژیهای سبز برای تامین انرژی مصرفی ساختمان از مواردی است که اخیرا مورد توجه قرار گرفته است و برای کاهش هزینههای جاری ساختمان پیشنهاد میشود. در راستای بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش آلودگیهای محیطی، استفاده از منابع انرژی سبز برای تامین انرژیهای مورد نیاز ساختمان مناسب میباشد.
با توجه به رشد سریع مصرف انرژی الکتریکی در کشور و کمبود منابع تولید آن، توجه به مصرف انرژی و یافتن و توسعه روشهایی که بتواند با حفظ کارایی قبلی، منجر به صرفه جویی در مصرف انرژی الکتریکی در سیستمهای روشنایی گردد، از اهمیت ویژهای برخوردار است. مطالعات انجام شده توسط موسسه EPRI در آمریکا نشان میدهد که تا ۵۰% انرژی الکتریکی مصرفی، در سیستمهای روشنایی تلف میگردد.
استفاده از مولدهای نوری، با مکان و کاربری مناسب، انتخاب روشهای موثر برای کاهش مصرف در جهت بهبود وضعیت هزینههای جاری و تعمیر و نگهداری سیستمهای روشنایی، از جمله اقدامات هوشمند میباشند. علاوه برآن، سیستمهای هوشمند در افزایش زیبایی و رفاه کاربران نیز تاثیر گذار هستند.
وجود نوسانات در استفاده از برق شهری مشکلات و مسائل زیادی را به وجود میآورد. یکی از زیرگروههای بخش مدیریت انرژی، تثبیت فشار و جریان است که وظیفه تثبیت و یکسان سازی جریان مصرفی را برعهده دارد. در مراکز بیمارستانی، مسکونی، اداری، و ساختمان هایی که در آنها از تجهیزات حساس استفاده میشود، نوسانات و تغییرات ولتاژ برق میتواند خطرناک، و در عین به وجود آوردن مشکل، هزینه بر نیز باشد.
استفاده از شبکه زیر ساخت برای پیاده سازی سیستم های یکپارچه و هوشمند الزامی است. تامین نیرو، دریافت و ارسال اطلاعات، برقراری ارتباط بین سیستمهای هوشمند بر عهده این شبکهها میباشد. به همین دلیل وجود این شبکه ها برای سیستمهای هوشمند لازم است. این شبکه ها بر اساس استانداردهای بین المللی طراحی و پیاده سازی میگردند. از مزایای شبکه های زیر ساخت، تخمین نیازها و کاربری برای حال و آینده میباشد تا در آینده نیازی به کابل کشی و افزایش این شبکه ها نباشد. وجود این بسترها، امکان افزودن امکانات به شبکههای هوشمند را ایجاد میکند، که با کمترین هزینه میتوان سرویسهای جدید را بر روی آنها پیاده سازی نمود.
سیستم مدیریت ساختمان (Building Management System – BMS)
تهویه مطبوع و تامین و کنترل دما در تمامی فصول سال، از خدمات زیرساختی مهم ساختمان است.
شبکه زیرساخت سیستم های HVACدر ساختمانهای بزرگ با تجهیزات بیشتری نسبت به ساختمانهای کوچک طراحی میشوند. چیلرها، بویلرها، هواسازها، پمپها، فن کوئیلها و بسیاری از تجهیزات تاسیساتی دیگر برای تامین دمای مطلوب هوا و تهیه آب گرم مورد استفاده قرار میگیرند. در تاسیساتی که هیچ هوشمند سازی بر روی آنها اعمال نشده باشد، مهندسین تاسیسات، بر اساس نیاز، همواره باید تعیین کنند که چند درصد از سیستم برای پاسخگویی به تقاضای مصرف کنندگان فعال شده و در مدار قرار گیرد. اما سیستم هوشمند HVAC که بر روی شبکه زیرساخت BMS پیاده سازی میشود، با توجه به اطلاعات دریافتی از انواع سنسورها، ترموستات های هوشمند و زیرسیستمهای مدیریتی و کنترلی، نیاز ساختمان و مصرف کنندگان را سنجیده و تجهیزات تاسیساتی لازم را در مدار قرار خواهد داد.
- تامین آب گرم و آب آشامیدنی مصرفی
- تهویه هوا
- گرمایش و سرمایش
- تصفیه هوا و اکسیژن ساز
- خدمات سرویسهای بهداشتی
- کنترل و مدیریت هوشمند BMS
از جمله مباحث پر هزینه در ساختمانها مبحث گرمایش و سرمایش است. روشهای زیادی برای جلوگیری از اتلاف این انرژی ها در ساختمان وجود دارد؛ اما بهترین روش برای کاهش مصرف انرژی، استفاده صحیح از آن میباشد. استفاده از تجهیزات مناسب برای سرمایش و گرمایش محیطها، به خصوص محیط های عمومی، راهکاری مناسب برای این امر به شمار میرود. با تهویه هوا و سیستم گرما – سرمای هوشمند، میتوانید حرارت مطلوب را به همراه هوای تازه تجربه کنید. بهره گیری از تکنولوژی و فناوریهای روز دنیا، و استفاده از سیستم هوشمند، روشی مطمئن برای کاهش مصرف انرژی، افزایش راندمان، و بهره وری از انرژی است. انواع سنسورها و تجهیزات نصب شده بر روی شبکه زیر ساخت تاسیسات هوشمند، مدیریت و کنترل دمای هوا را برعهده میگیرند.
تهیه گراف از میزان مصرف انرژی
گرافهای تهیه شده توسط سیستمBMS ، برای آگاهی از میزان مصرف انرژی در واحدهای مختلف و ساختمان کاربرد دارد. با استفاده از این گرافها میتوان میزان تولید انرژی را با میزان مصرف هماهنگ کرده و از مصرف بیهوده انرژی جلوگیری نمود.
کنترل های هوشمند
برای انجام تنظیمات جهت بالا بردن راندمان و کاهش هزینهها استفاده از کنترلهای هوشمند توصیه میشود. کنترل كنندههای هوشمند از ۵۰ تا ۹۵ درصد (بنا به کاربری ساختمان) در کاهش هزینه های مصرفی موثرند.
سیستم سرمایش
یکی دیگر از بخشهای مربوط به سیستم تاسیسات، سیستم سرمایش است. نزديك به ٤٠% هزينه انرژي مصرفي، صرف سرمايش يك ساختمان ميشود. سیستمهای خنک کننده گازی به دلیل مصرف گاز در تابستان، از انرژی برق مطمئنتر و ارزانتر میباشند. استفاده از گاز طبیعی بجای انرژی الکتریکی و کاهش مصرف انرژی به میزان ۹۰% در مقایسه با سیستمهای کمپرسوری معمول، از مهمترین مزایای این نوع سیستمهای سرمایشی میباشد. با توجه به محاسبات انجام شده قیمت خرید یک دستگاه چیلرجذبی گازسوز معادل حداکثر ۴ سال پرداخت هزینه برق مصرفی دستگاه چیلر کمپرسوری معمولی میباشد.
سیستم گرمایش
به طور میانگین بیشتر از ۵۰% انرژی مصرفی یک ساختمان صرف گرمایش آن میشود. استفاده از راهحلهای هوشمند برای مدیریت مبتنی بر نیاز ساختمان، بنا بر کاربری آن، میتواند تا ۹۰% صرفه جویی در مصرف انرژی براي گرمايش را با خود به همراه داشته باشد. بنابراین هوشمند سازی سیستمهای گرمایشی یکی از ملزومات بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه های جاری ساختمان به شمار میرود.