اجزاء تشکیل دهنده تهویه مطبوع به نگارش مهندس عالی قدر مجتبی طباطبایی که در دسترس عموم مهندسان قرار دارد که می توان با مطالعه آن بهترین برآورد  را از سیستم مورد نیاز هر مجموعه طراحی و محاسبه کرد.

اجزاء سیستم تهویه مطبوع:

تجهیزات لازم برای تهیه هوای مطبوع در شکل زیر نشان داده شده است که عناصر اساسی و اجزاء اختیاری سیستم همرا با شرح وظایف هریک از آنها نیز در زیر آن بیان شده است.

 سیستم انبساط مستقیم ( DX ): استفاده از یک واحد تهویه خودکفای کوچک با سیستم DX، ساده ترین روش تهویه مطبوغ تابستانی اتاق است. این دستگاه شامل قسمت های  1، 3، 4، 8، 10 و 12 است. با اضافه کردن قسمت 6 یا تطبیق دادن دستگاه با یک پمپ حرارتی، این واحد می تواند در تمام طول سال، چه در فصل سرما و چه در فصل گرما، عمل تهویه اتاق را انجام دهد. یک واحد تهویه خود کفای بزرگ علاوه بر قسمت های مذکور شانل عناصر 2 و 9 نیز می باشد و می تواند تهویه یک فضای بزرگ را بر عهده بگیرد. از واحد تهویه خودکفا می توان برای تهویه مطبوع انفرادی اتاقها یا فضاهای ساختمانهای مسکونی ، ادارات، تاسیسات تجاری یا یم گروه از اتاقها یا دفاتر استفاده کرد. شکل زیر دو نمونه از کاربرد این سیستم را، یکی برای وقتی که بارسرمایی اتاق بین 1/2 تا 2 تن تبرید می باشد و دیگری برای زمانیکه بارسرمایی اتاق بیش از 2 تن تنبرید است، نشان می دهد.

سیستم تمام آب:

این سیستم که برای تهویه انفرادی اتاقها یا فضاهای ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد شامل دستگاه فن کوئل است که در داخل اتاق یا فضای مورد نظر نصب می شود. یک دستگاه فن کوئل متشکل از قسمت های 1، 3، 4 ، 5، 8، 10 می باشد. هوای تازه مورد لزوم برای تهویه می تواند از طریق سوراخی که روی دیوار تعبیه می شود مستقیماَ از خارج تامین گردد. بطوریکه قبلا ذکر گردید آب سرد یا گرم مورد نیاز جهت سرمایش یا گرمایش اتاق، در مرگز جداگانه ای تهیه شده از طریق لوله کشی به کوئل این دستگاه ارسال می گردد. دمای اتاق مورد تهویه را می توان از طریق کنترل دبی آب گرم یا سرد ورودی به کوئل توسط یک شیرموتوری و یا با تغییر سرعت بادزن، با فرمان یک ترموستات اتاقی تثبیت نمود. هوای تازه مورد لزوم جهت تهویه را می توان در یک مرکز جداگانه تهویه نمود به دستگاه فن کوئل رسال کرد که در این صورت یک سیستم هوا-آب خواهیم داشت، بدین ترتیب احتیاجی به تعبیه سوراخ روی دیوار جهت ورود هوای خارج به دستگاه نخواهد بود. البته می توان بجای ارسال هوای تازه به دستگاه فن کوئل ، آن را از طریق دریچه هایی که در راهروها تعبیه می شوند مستقیما توسط سیستم کانال، از مرکز تهیه هوا تازه به راهروها و از آنجا به اتاقها وارد نمود. مرگز تهیه هوای تازه شامل قسمت های 1، 2، 4، ( 6 و 7 بطور اختیاری ) می باشد. دستگاه فن کوئل برای ساختمان هایی که دارای اتاقهای متعدد و نسبتا موچک می باشند از قبیل هتل ها، ادارات و ساختمان های پزشکی کوچک قابل استفاده است. سیستم هوا-آب برای ساختمانهایی مه بدلایل معماری مجاز به تعبیه سوراخ های ورودی هوای خارج روی دیوارهای آن نیستیم، مناسب خواهد بود.

سیستم تمام هوا: 

بطوریکه قبلاً ذکر شد، در این سیستم هوای مطبوع در مرکز جداگانه ای تهیه و توسط سیستم کانال به اتاقها یا فضاهای مورد نظر ارسال میگردد. دستگاهی که وظیفهٔ تهیهٔ هوای مطبوع را برعهده دارد به هوا ساز موسوم است که در داخل اتاق مخصوصی نصب میگردد. این دستگاه شامل قسمت های 1، 2 ، 3، 4، 5 ، 6، 7، 8 ، 9 ، 10، 11 و 17 میباشد. قسمت های 12 ، 13، 14، و 16 در داخل اتاقی جداگانه (موتورخانه) قرار میگیرند و قسمت 15 در فضای آزاد نصب می شود. شکل زیر یک واحد هواساز را بطور شماتیک نشان میدهد. برای استفاده از هوای تهیه شده در واحد هواساز امکانات مختلفی وجود دارد که در شکل زیر نشانداده شده است.

شکل سیستم تمام هوای دو کاناله:  در این سیستم ارسال هوا از مرکز به فضاهای مورد تهویه از طریق دو کانال صورت میگیرد که یکی هوای سرد و دیگری هوای گرم را منتقل می کند. هوا از این دو کانال، جهت اختلاط و کنترل دبی وارد محفظه ای می شود و عمل تخلیط هوای گرم و هوای سرد تحت فرمان یک ترموستات که در فضای مورد تهویه نصب گردیده به نسبت های مختلف و مناسب در این محفظه انجام میگیرد. سیستم دو کاناله از این امتیاز ویژه برخوردار است که علاوه بر فصول سرد و گرم می تواند در فصول میانی نیز مورد استفاده قرار گیرد و نیز قادر است گرمایشی و سرمایش یک ساختمان را بطور همزمان بنحو مطلوبی انجام دهد، مثلاً در ساختمانی که اتاقهای مشرف بخارج آن احتیاج به گرمایش و اتاقهای میانی آن احتیاج به سرمایش دارند، میتوانبا استفاده از این سیستم هردو نظر را تأمین نمود.

سیستم هوا-آب : 

 همانطور که قبلاً ذکر شد، در این سیستم بخش اعظم بار حرارتی اتاق (سرمایی یا گرمایی) توسط مبدل حرارتی اتاق (واحد القایی و یا پانل تشعشعی ) جبران گشته هوای ارسالی از واحد هواساز ضمن تأمین هوای تازه اتاق، بخش کوچکی از بار حرارتی آنرا نیز تأمین میکند، در نتیجه قطر لوله های حامل آب گرم یا سرد بطرف مبدل حرارتی اتاق کوچکتر از سیستم تمام آب بوده کانالهای ارسال هوا از واحد هواساز به اتاق مورد نظر ساختمانهای بزرگ با طبقات و اتاقهای متعدد، میتواند باعث کاهش هزینهٔ اولیهٔ سیستم تهویهٔ مطبوع کردد. شکلهای زیر به ترتیب سیستم هوا-آب را با واحد القایی و پانل تشعشعی نشان می دهند.

 سیستم پمپ حرارتی:

بطوریکه قبلاً اشاره شد، سیستم پمپ حرارتی درواقع یک سیکل تبرید می باشد که قادر است توسط کنترل ویژه ای، حرارت را بسمت دلخواه منتقل کند. بدین ترتیب او اپراتور و کندانسوراین سیکل تبرید باقتضای فصل، متناوباً نقش یکدیگر را ایفا خواهند کرد. این سیستم برای کشورهایی که در آنها قیمت برق ارزانتر از سوختهای فسیلی است، مقرون بصرفه بوده از این نظر دارای جذابیت خاصی است. تمام سیستمهای تهویه مطبوع را می توان به سیستم پمپ حرارتی تبدیل نموده با استفاده از مکانیزم مذکور آبگرم، آب سرد و یا هوای گرم و سرد را باقتضای فصل بوسیلهٔ ماشین برودتی و بدون نیاز به دیگ تهیه کرد. استفاده از این سیستم باعث می شود که هزینهٔ اولیه تأسیسات و نیز فضای مورد نیاز در موتورخانه کاهش یابد. همچنین بدلیل عدم استفاده از سوختهای فسیلی، آلودگی هوا کاهش یافته سیستم در مقابل خطر آتش سوزی از ایمنی بیشتری برخوردار خواهد بود.